کم آبی وضعیتی است که زمانی اتفاق میافتد که بدن شما بیش از مقداری که آب دریافت میکند، مایعات از دست میدهد. آب برای سلامت و تندرستی بدن شما ضروری است، زیرا حدود 60 درصد وزن بدن را تشکیل میدهد و بسیاری از عملکردهای حیاتی مانند تنظیم دمای بدن را به عهده دارد و درجه حرارت، مفاصل و چشمهای شما را روان میکند، به هضم غذا کمک میکند، مواد زائد و سموم را دفع میکند و پوست را سالم و زیبا نگه میدارد. بدن شما وقتی دچار کم آبی میشود، نمی تواند به درستی کار کند و ممکن است علائم و عوارض مختلفی را تجربه کنید. در این مطلب از هلث مگ توضیح خواهیم داد که کم آبی چیست، چه چیزی باعث آن میشود و چگونه آن را درمان کنیم. ما همچنین نکاتی را در مورد چگونگی جلوگیری از کم آبی و هیدراته ماندن ارائه خواهیم داد.
علائم کم آبی بدن چیست؟
کم آبی علائم قابل مشخصی دارد و در صورت لازم با یک سری برسیهای کوچک میتوان آن را تشخیص داد. همچمنین اگر کم آبی به خاطر یک بیماری باشد، این علائم بسته به شدت بیماری میتواند متفاوت باشد.
بهتر است بدانید کم آبی بدن میتواند به ویژه برای نوزادان، کودکان، افراد مسن و افرادی که بیماریهای مزمن یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند خطرناک باشد، زیرا آنها بیشتر مستعد از دست دادن مایعات هستند و کمتر قادر به مقابله با اثرات آن هستند.
برسی کم آبی بدن به دو دسته خفیف، متوسط تا شدید تقسیم بندی میشود تا هرچه بهتر بتوان تشخیص داد که آبی که بدن از دست میدهد نشانه چیست.
کم آبی خفیف بدن ممکن است باعث شود:
- تشنگی
- خشکی دهان، لبها و زبان
- ادرار زرد تیره یا با بوی قوی
- کاهش خروجی ادرار
- سردرد
- خستگی
- سرگیجه
- گرفتگی عضلات
کم آبی متوسط تا شدید ممکن است باعث شود:
- افزایش ضربان قلب و تنفس
- فشار خون پایین
- گیجی و تحریک پذیری
- چشمها و گونههای گود رفته
- پوست خشکی که خاصیت ارتجاعی ندارد
- تب و لرز
- تشنج
- از دست دادن هوشیاری
چه چیزی باعث کم آبی بدن می شود؟
کم آبی بدن میتواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود که باعث افزایش از دست دادن مایعات یا کاهش مصرف مایعات میشود. برخی از علل شایع عبارتند از:
تعریق بیش از حد
عرق کردن یک راه طبیعی برای خنک کردن بدن در هنگام قرار گرفتن در معرض گرما یا فعالیت بدنی است. با این حال، اگر بیشتر از آنچه مینوشید عرق کنید، میتوانید مقدار قابل توجهی آب و الکترولیتها (مواد معدنی که به تنظیم تعادل مایعات بدن و عملکرد اعصاب و ماهیچهها کمک میکنند) از دست بدهید. این میتواند منجر به کم آبی بدن، به خصوص در هوای گرم یا مرطوب یا در حین ورزش شدید شود.
تب
تب، مقدار افزایش دمای بدن شما است و زمانی رخ میدهد که عفونت یا التهاب داشته باشید. تب میتواند باعث شود آب بیشتری از طریق تعریق از دست بدهید و بدن را دچار کم بی شدید میکند. همچنین میتواند اشتها و تشنگی را کاهش دهد و باعث شود کمتر مایعات کافی بنوشید.
استفراغ و اسهال
استفراغ و اسهال از علائم شایع عفونتها یا اختلالات گوارشی هستند که می توانند باعث از دست دادن مقادیر زیادی آب و الکترولیتها از طریق معده و روده شوند. اگر به اندازه کافی مایعات از دست رفته را جایگزین نکنید، ممکن است دچار کم آبی شوید.
دیابت
در صورتی که کم آبی بدن نشانه از یک بیماری زمینه ای مانند دیابت باشد، در این جالت سطح گلوکز خون خیلی بالاست و کلیهها سعی میکنند گلوکز اضافی را از طریق ادرار دفع کنند. این اتفاق میتواند باعث شود که مکرر ادرار کنید و آب بیشتری از دست بدهید. دیابت همچنین میتواند به اعصاب آسیب برساند و احساس تشنگی را تحت تاثیر قرار دهد و باعث میشود کمتر از نیاز خود به نوشیدن مایعات نیاز داشته باشید.
داروها
برخی داروها با افزایش برون ده ادرار، عرق کردن بیشتر یا کاهش تولید بزاق میتوانند باعث کم آبی بدن شوند. این داروها شامل دیورتیکها (قرصهای آب)، آنتی هیستامینها (داروهای آلرژی)، آنتی کولینرژیکها (داروهایی که برخی از تکانههای عصبی را مسدود میکنند)، ملینها (داروهایی که حرکات روده را تحریک میکنند) و برخی از داروهای شیمی درمانی هستند.
الکل
الکل به خاطر کشیدن آب بدن باعث میشود بیشتر ادرار کنید و آب بیشتری از دست بدهید. همچنین قضاوت و آگاهی شما از تشنگی را مختل میکند و باعث میشود کمتر مایعات کافی بنوشید. الکل همچنین میتواند در توانایی بدن شما، برای تنظیم دمای خود اختلال ایجاد کند و باعث کم آبی بدن شود.
چگونه کم آبی بدن را درمان کنیم؟
درمان هر نوع عارضه نیاز به دانستن علت و مدت زمان بیماری دارد. هدف از درمان کم آبی بدن؛ بازگرداندن تعادل مایعات و جلوگیری از عوارض آن است. برخی از درمانهای رایج عبارتند از:
آبرسانی خوراکی
این موثرترین راه برای درمان کم آبی خفیف تا متوسط است که شامل نوشیدن مایعاتی میشود که حاوی آب، قند و الکترولیت هستند تا جایگزینی برای آبی شوند که بدنتان از دست داده است.
میتوانید از محلولهای آبرسانی خوراکی (ORS) که بدون نسخه در داروخانهها یا آنلاین موجود است استفاده کنید، یا خودتان با مخلوط کردن 6 قاشق چایخوری شکر و 1/2 قاشق چایخوری نمک در 1 لیتر آب تمیز، خودتان را این محلول را بسازید.
باید جرعههای کوچک را به طور مکرر بنوشید تا زمانی که احساس بهتری پیدا کنید. همچنین باید از نوشیدنیهایی که میتوانند کم آبی بدن را بدتر کنند، مانند کافئین، الکل یا نوشیدنیهای گازدار خودداری کنید.
مایعات داخل وریدی (IV)
این روش ترجیحی برای درمان کم آبی شدید یا کم آبی ناشی از استفراغ یا اسهال است. این روش شامل دریافت مایعات از طریق سرم است که در نتیجه کم آبی بدن را به شدت جبران میکند.
این مایعات حاوی آب، قند و الکترولیتهایی هستند که متناسب با نیازهای خاص بدن تولید شدهاند. همچنین ممکن است داروهایی را برای درمان علت اصلی کم آبی دریافت کنید، مانند آنتی بیوتیک برای عفونتها یا داروهای ضد تهوع برای استفراغ.
در صورتی که کم آبی بدن بیش از اندازه زیاد شود و اگر همراه با علائم کم آبی جدی مانند: گیجی، تشنج یا از دست دادن هوشیاری باشد، ممکن است لازم به بستری شدن در بیمارستان باشد. در این صورت بیمار به دقت تحت نظر خواهد بود و تا زمان بهبودی به او مایعات و داروهای IV داده میشود.
چگونه از کم آبی بدن جلوگیری کنیم؟
در صورتی که کم آبی بدن نشانه از یک بیماری جدی نباشد، میتوان با نوشیدن مایعات کافی برای تطبیق با از دست دادن مایعات و هیدراته ماندن از کم آبی جلوگیری کرد.
اما بهتر است مراقب علائم و نشانههای کم آبی باشید و در صورت بروز آنها به پزشک مراجعه کنید، تشنگی، خشکی دهان، خستگی، سرگیجه یا سایر علائم هشدار دهنده کم آبی را نادیده نگیرید. برخی از نکات برای جلوگیری از کم آبی بدن عبارتند از:
- آب یا مایعات دیگر را به طور منظم در طول روز بنوشید، حتی اگر تشنه نیستید. حداقل 8 لیوان آب در روز مصرف کنید، اگر عرق میکنید، ورزش میکنید یا مریض هستید بهتر است که این مقدار را افزایش دهید.
- هنگامی که در معرض گرما یا فعالیت بدنی هستید، مایعات بیشتری بنوشید، زیرا تعریق بیش از حد میتواند از دست دادن مایعات بدن را افزایش دهد. از قبل، در حین و بعد از فعالیت خود آب بنوشید و مایعاتی را انتخاب کنید که حاوی آب، قند و الکترولیت هستند، مانند نوشیدنیهای ورزشی یا ORS.
- هنگامی که تب، استفراغ یا اسهال دارید مایعات بیشتری بنوشید، زیرا ممکن است باعث از دست دادن آب و الکترولیتهای بیشتری شود. مرتب جرعههای کوچک بنوشید و از ORS یا سایر محلولهای آبرسانی مجدد برای جایگزینی چیزی که از دست دادهاید استفاده کنید.
- از غذاهای حاوی آب و الکترولیتها مانند میوهها، سبزیجات، سوپها، ماست یا شیر استفاده کنید. اینها میتوانند به شما کمک کنند هیدراته بمانید و مواد مغذی را برای بدنتان فراهم کنید.
- از نوشیدنیهایی که میتوانند کم آبی بدن را بدتر کنند، مانند کافئین، الکل یا نوشیدنیهای گازدار خودداری کنید. اینها باعث میشوند که بیشتر ادرار کنید و آب بیشتری از دست بدهید. آنها همچنین میتوانند معده شما را تحریک کرده و باعث استفراغ یا اسهال شوند.
- رنگ و برون ده ادرار خود را کنترل کنید. ادرار شما باید شفاف یا زرد کم رنگ باشد و باید حداقل 4 بار در روز ادرار کنید. اگر ادرار شما زرد یا قهوهای تیره است یا کمتر از 3 بار در روز ادرار میکنید، ممکن است دچار کم آبی شده باشید.
سخن آخر
کم آبی زمانی رخ میدهد که بدن شما بیش از اندازه آب از دست داده باشد. این اتفاق میتواند علائم و عوارض مختلفی را ایجاد کند که بر سلامت و رفاه شما تأثیر میگذارد. کم آبی بدن میتواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود که باعث افزایش از دست دادن مایعات یا کاهش مصرف مایعات میشوند. کم آبی را میتوان با نوشیدن مایعاتی که حاوی آب، قند و الکترولیت هستند، درمان کرد تا جایگزینی شود برای آن چه که از دست دادهاید. میتوان با نوشیدن مایعات کافی برای تطبیق با از دست دادن مایعات و هیدراته ماندن از کم آبی جلوگیری کرد.